Betaalbare en zekere energie voor zowel consumenten als bedrijven.

De opwarming van de aarde is misschien wel de grootste wereldwijde uitdaging ooit. De echte uitdaging daarbij is: Hoe maakt Vlaanderen van de klimaatuitdaging een klimaatvoordeel? Hoe zorgen we ervoor dat we een leider en geen volger zijn in de klimaat- en energietransitie? Klimaatverandering is een wereldwijd fenomeen en moet dus op globale schaal aangepakt worden en wij geven dan ook mee uiting aan de internationale en Europese klimaatakkoorden. Wij gaan zo volop voor een blauwe planeet, met minder energieverbruik, zonder fossiele energiebronnen en meer hernieuwbare energie. Ons klimaatbeleid gaat voor vooruitstrevende oplossingen die hand in hand gaan met nieuwe opportuniteiten en economische groei. Op onze blauwe planeet ontwikkelen wij zo een blauwe economie.

KLIMAAT & ENERGIE

De opwarming van de aarde is misschien wel de grootste wereldwijde uitdaging ooit. Maar dat hoeft geen reden tot paniek te zijn. De mensheid heeft de voorbije eeuwen al eerder enorme uitdagingen overwonnen. Bij elke crisis zorgde onze menselijke vindingrijkheid voor de uitweg. Voor de strijd tegen klimaatverandering zal dat niet anders zijn. Investeringen in onderzoek, ontwikkeling en menselijk kapitaal moeten ons nieuwe oplossingen aanreiken. De echte uitdaging is: Hoe maakt Vlaanderen van de klimaatuitdaging een klimaatvoordeel? Hoe zorgen we ervoor dat we een leider en geen volger zijn in de klimaat- en energietransitie?

De opwarming van de aarde is een wereldwijd fenomeen en moet dus op globale schaal aangepakt worden. Vlaanderen en België moeten zich voor de volle honderd procent inschrijven in de doelstelling van het Akkoord van Parijs en de Europese ambitie om vanaf 2050 klimaatneutraal te zijn. Dit zal grote inspanningen vergen in alle mogelijke sectoren: gebouwen, transport, industrie, landbouw, enzovoort.

De afgelopen legislatuur hebben we al verschillende maatregelen genomen die bijdragen aan de strijd tegen klimaatverandering. We hebben de markt van zonnepanelen opnieuw volledig doen heropleven, de registratierechten bij aankoop van een woning werden extra verlaagd voor mensen die grote energetische verbouwingen doen aan hun woning, de verkeersfiscaliteit werd vergroend, er kwamen talrijke steunmaatregelen voor mensen die duurzame investeringen doen in hun woning, grote windmolenparken werden vergund,…

Bovendien hebben we de oversubsidiëring van zonnepanelen in het verleden aangepakt. Nu behoeven installaties bij particulieren geen subsidies meer. Door het schrappen van steun aan twee grootschalige biomassacentrales en de steun aan windmolenparken op zee sterk te verlagen, hebben we onder liberale vlag zowat 9 miljard euro subsidies vermeden. We werkten bovendien een kader uit waarbij toekomstige windmolenparken op zee kunnen gebouwd worden zonder één euro subsidie. Innovatieve projecten ondersteunden we met investeringssteun: drijvende zonnepanelen, batterijprojecten, kleine en middelgrote windmolens, maar ook projecten rond groene warmte.

We willen de strijd tegen de klimaatverandering ambitieus aanpakken, met realistische en betaalbare doelstellingen. We moeten ervoor zorgen dat iedereen mee de omslag kan maken, zowel de groene betogers als de gele hesjes. In ons verhaal doet en moet iedereen mee. De klimaatuitdaging en energietransitie gaan ook hand in hand met economische opportuniteiten.

WE GAAN RESOLUUT VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE

De energiemix van de toekomst zal gedomineerd worden door energie uit hernieuwbare bronnen. De prijzen voor onder andere windmolens en zonnepanelen zijn al sterk gedaald en dat zal zich enkel doorzetten. De technologie is volwassen en de business case in meer en meer gevallen rendabel. Daardoor kan ook de steun voor deze technologieën verder afgebouwd worden. Particulieren die in zonnepanelen investeren zien hun investering vandaag al op acht jaar terug betaald, zonder één euro subsidie. Nadien kan je nog vele jaren een lage energieprijs genieten.

We gaan verder op de ingeslagen weg en willen het potentieel van hernieuwbare energie in ons land maximaal benutten. In Vlaanderen alleen is er een potentieel van 57 GW aan zonnedaken. Vandaag is er ongeveer 2,8 GW aan capaciteit geïnstalleerd. Het geïnstalleerde vermogen per inwoner is in Vlaanderen het hoogste van Europa, na Duitsland. Maar het kan dus nog een stuk beter!

We geven daarom als overheid het goede voorbeeld en vragen aan lokale overheden om geschikte daken van openbare gebouwen vrij te geven voor zonnedelen. Zo creëren we een boost in de productie van zonne-energie en krijgen geïnteresseerde burgers een mooi rendement op hun investering. Ook ondernemingen met geschikte daken die zelf niet wensen te investeren moedigen we aan om hun daken ter beschikking te stellen. Bij de bouw van windmolens streven we eveneens naar maximale burgerparticipatie.

Naast zon is wind de belangrijkste hernieuwbare energiebron voor België. De Noordzee is ons blauwe goud. Onze Noordzee mag dan geen olie of gas herbergen, ze is een enorme, windrijke oppervlakte die van onschatbare energetische waarde kan zijn. Vanaf 2026 zullen we al een capaciteit van 4 GW aan windenergie geïnstalleerd hebben. Dat komt overeen met de capaciteit van 4 grote kerncentrales. We onderzoeken de mogelijkheden om volle zee te gebruiken om hernieuwbare energie te produceren en versterken de internationale samenwerking op en rond de Noordzee met de uitbouw van een ‘Northsea Grid’ dat windmolenparken verbindt en rendementen optimaliseert.

We moeten blijven investeren in deze piste en ervoor zorgen dat parallel met de opwekking van windenergie de opslagmogelijkheden meegroeien, zodat we op momenten van overproductie de energie kunnen opslaan en gebruiken wanneer er weinig zon en/of wind is. Dat kan voor door middel van grote batterijen en centrales die de energie kunnen omzetten in bijvoorbeeld waterstof. Dit is trouwens ook een essentiële bouwsteen voor het verder uitbouwen van het decentrale energie-netwerk.

Dankzij een sterke interconnectie met onze buurlanden verzekeren we onze bevoorradingszekerheid en wordt energie vlot getransporteerd van regio’s waar op een bepaald moment een overschot is, naar andere regio’s waar op datzelfde moment een tekort is. Door op zulke grote schaal samen te werken is het ook mogelijk om deze hernieuwbare energie efficiënter en aan de laagst mogelijke prijs te ontwikkelen. De afgelopen jaren heeft België al fors geïnvesteerd in meer connectie met de buurlanden. We zijn nu al één van de meest geconnecteerde landen van Europa en de komende jaren liggen er nog enkele mooie plannen in het vooruitzicht.

Om volop op hernieuwbare energie te kunnen inzetten hebben we nood aan flexibele productie die de hernieuwbare productie kan aanvullen wanneer nodig. De huidige kerncentrales passen niet in dat model en hebben de afgelopen jaren hun onbetrouwbaarheid bewezen. In 2017 was de nucleaire productie nog verantwoordelijk voor 49,9% van onze elektriciteitsproductie. In 2018 was dit al gedaald naar 34%. De nucleaire productie bleek hierbij erg onbetrouwbaar: van halfweg oktober tot halfweg november was er slechts 1 van de 7 centrales operationeel, Doel 3. Tijdens die oktobermaand had nucleaire energie nog slechts een aandeel van 15% in onze energieproductie.

We blijven uiteraard wel onderzoek doen naar nieuwe nucleaire technologie, zodat we ook hier circulariteit kunnen nastreven en bijvoorbeeld in de toekomst kernafval zouden kunnen recycleren. Ook onderzoek voor medische doeleinden en nieuwe vormen van kernenergie zoals kernfusie blijven we ondersteunen.

WE ZETTEN IN OP KLIMAATINNOVATIE

We creëren een Vlaams klimaatinnovatiefonds dat zich specifiek toelegt op nieuwe technologie en proefprojecten in kader van nieuwe energievormen, carbon capture & utilisation, recyclage en nieuwe grondstoffen. Ook fundamenteel onderzoek binnen die domeinen komt in aanmerking. Zo maken we nieuwe technologie versneld volwassen en versterken we de innovatiecluster rond hernieuwbare energie die vandaag reeds aanwezig is. Vlaanderen is een kenniseconomie, door sterk in te zetten op innovatie creëren we jobs en lossen we problemen op. Niet enkel onze eigen problemen, maar ook die van andere landen. Zo kunnen onze oplossingen wereldwijd bijdragen aan de strijd tegen de opwarming van de aarde en voor duurzaamheid. En, onze economie vaart er wel bij. We werken hiervoor samen met private investeerders. Vlaanderen voorziet minstens 100 miljoen in het fonds en tegen elke euro die Vlaanderen investeert staat minstens een euro van private investeerders. Als de investering rendeert, dan vloeit het geld terug naar het fonds. Buitenlandse voorbeelden tonen bovendien dat er tegenover één euro geïnvesteerd door de overheid, al snel vijf euro privaat kapitaal staat. Van een boost gesproken!

WE VERLAGEN HET BTW-TARIEF OP SLOOP EN HEROPBOUW VAN 21% NAAR 6%

Tegen 2050 moeten onze woningen gemiddeld genomen klimaatneutraal zijn. Dit betekent dat ze energiezuiniger moeten worden en de energie die ze nog nodig hebben moeten ze zelf opwekken. Energie die je niet gebruikt of zelf opwekt, is bovendien energie die je niet betaalt! We moeten de mensen aanmoedigen om volop in te zetten op energiezuinige investeringen. Ons woningpark is immers erg verouderd. Ongeveer de helft van de gebouwen in Vlaanderen werden vóór 1970 gebouwd. Om onze woningen tegen 2050 klimaatneutraal te maken, moeten we naar een renovatieritme van drie procent per jaar gaan (vandaag is dat nauwelijks 1%) en dit voor de komende 20 jaar. Een ambitieus doel, maar één met potentieel enorme impact. Want de gebouwen in Vlaanderen zijn goed voor niet minder dan 14 megaton CO2-uitstoot per jaar oftewel 30 procent van de totale Vlaamse broeikasgas-uitstoot (niet-ETS). De residentiële gebouwen nemen drie kwart van de gebouwen-uitstoot voor hun rekening. Daar valt dus de meeste milieu- en energiewinst te boeken. We moeten dus ambitieus zijn en een versnelling hoger schakelen.

We willen de toepassing van het verlaagd btw-tarief van 6% voor afbraak en heropbouw van gebouwen uitbreiden tot het gehele grondgebied. Voor projectontwikkelaars die dergelijke gebouwen binnen het jaar verkopen aan natuurlijke personen is bovendien de levering van deze gebouwen onderworpen aan het verlaagd btw-tarief van 6%.

Het bedrag van het hypotheekrecht (het Vlaamse registratierecht van 1% geheven op het bedrag waarvoor de hypothecaire inschrijving wordt genomen) wordt bij energie-geïnspireerde leningen volledig kwijtgescholden.

EEN GELIJK SPEELVELD

De uitstoot van onze industrie is al fel gedaald, maar we moeten er voor zorgen dat de inspanningen van onze Europese bedrijven niet teniet gedaan wordt door de uitstoot buiten Europa. Per ton staal die in een Belgische fabriek geproduceerd wordt, wordt er 30% minder CO2 uitgestoten dan in een niet-Europese fabriek. Het wordt evenwel pervers als dat betekent dat hun productiekost stijgt en we binnen Europa daardoor goedkopere, maar minder duurzaam, geproduceerde alternatieven invoeren. Zo daalt onze CO2-uitstoot wel voor de eigen productie, maar stijgt ze op wereldniveau. We pleiten daarom voor een CO2-vignet op Europees niveau dat bedrijven die hun producten minder duurzaam produceren moeten betalen vooraleer ze hun producten kunnen invoeren in Europa.

Door voor een gelijk speelveld te zorgen, zetten we onze marktmacht als Europa in om duurzaamheid en CO2-reductie op wereldniveau af te dwingen. Initieel kijken we best naar grote vervuilers waarvan het aandeel CO2 in de productie eenvoudig berekend kan worden, zoals de staal-, aluminium- en cementindustrie.

HET ELEKTRICITEITSNETWERK VAN DE TOEKOMST STELT DE CONSUMENT CENTRAAL

Opdat we minder uitstoten, minder energie verbruiken en meer hernieuwbare energie opwekken, moeten we ons energiesysteem radicaal veranderen. Het sleutelwoord hier is decentralisatie. Via slimme netwerken krijgt iedereen de kans om zelf energie te produceren en terug op de markt te zetten. De eerste digitale meters die van elke consument ook producent maken, komen in 2019 op de markt. We evolueren de komende jaren zo naar écht decentraal energiesysteem waar bij de opgewekte energie op een slimmere manier verbruikt en opgeslagen wordt.

De energienoden en -mogelijkheden moeten per buurt of per regio in kaart gebracht worden. Kleine waterstofcentrales, maar even goed een kleine windmolen of verschillende zonnepanelen-installaties (aangevuld met opslagmogelijkheden) kunnen een hele buurt van hernieuwbare energie voorzien. Door kleine netwerken op maat (lokale energiegemeenschappen) onderling met elkaar te verbinden garanderen we bevoorradingszekerheid. Tegelijk kunnen micro-netwerken in industrieterreinen restwarmte afgeven aan naburige bedrijven, openbare gebouwen of wijken.

Merksplas geeft het goede voorbeeld. De gemeente maakt al sinds 2002 van hernieuwbare elektriciteit haar visitekaartje. De groene stroom van zonnepanelen en warmtekrachtkoppeling is voor een deel afkomstig van landbouwbedrijven uit de buurt. Wat kan in Merksplas moet ook in de rest van Vlaanderen kunnen. Het afval en de restwarmte van landbouwbedrijven wordt de energie van gezinnen en bedrijven. We leggen niet alleen de focus op groene stroom, maar geven aandacht aan groene warmte. Bij individuele installaties, stimuleren we verder het gebruik van warmtepompen en warmtepompboilers. In de toekomst kan aardgas vervangen worden door zogenaamd groen gas (biomethaan) of waterstof. Voorts geven we verder alle kansen aan warmtenetten en de mogelijkheden van diepe geothermie om deze te voeden.

EEN CIRCULAIRE ECONOMIE

Het beste afval is afval dat niet bestaat. We gaan voor slim en efficiënt materiaalgebruik, waarbij we ernaar streven om alle gebruikte materialen in een bepaald product te hergebruiken in een ander. Producten moeten zo ontworpen worden, dat ze later makkelijker gerecycleerd kunnen worden.

Op die manier wordt het afval van het ene product een grondstof voor het volgende. We moeten ons in België baseren op onderzoeken en best practices om tot een systeem te komen waarbij producenten aangezet worden om hun producten maximaal herbruikbaar en recycleerbaar te maken en consumenten aangemoedigd worden als ze duurzame producten kopen, bijvoorbeeld door die producten lager te belasten.

We denken op de lange termijn. De prijs is niet langer de doorslaggevende factor bij aanbestedingen door de overheid. We laten het duurzaamheidsaspect zwaarder doorwegen en integreren milieu-, sociale- en economische criteria in alle fases van een overheidsopdracht.

EEN NETTO-ELEKTRICITEITSFACTUUR

De energie-omslag zal rendabel zijn of helemaal niet zijn. Belangrijk in dit opzicht is dat we alle kosten die niet met energie te maken hebben uit de elektriciteitsfactuur van mensen halen. Meer dan een derde van de elektriciteitsfactuur gaat namelijk naar de distributienettarieven. Die dekken niet enkel de exploitatiekosten om elektriciteit tot bij de consument te brengen, maar ook de kosten die gepaard gaan met de invulling van de zogeheten ‘openbare dienstverplichtingen’. We verlagen de energiefactuur door de verdoken belastingen eruit te halen.

EEN TRANSPARANTE KLIMAATBEGROTING

We hebben ook nood aan één klimaatbegroting die transparant alle opbrengsten en kosten van onze klimaatinspanning in kaart brengt. Geen verborgen belastingen waarvan het onduidelijk is hoe ze exact bijdragen tot het tegengaan en opvangen van de klimaatverandering. Wel absolute duidelijkheid of en hoe elke klimaatinspanning zichzelf terugverdient. De klimaatverandering is een opportuniteit om onze mobiliteit en energieproductie om te gooien en mag geen nieuwe kostenpost voor de Vlaming worden.